စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်အကြောင်းသိကောင်းစရာများ

၁။  စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်အကာအကွယ်ပေးခြင်း

စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်တွင် အခွင့်အရေးအမျိုးအစား (၂)မျိုး ရှိပါသည်။ စာပေနှင့် အနုပညာ မူပိုင်ခွင့်(Copyright)နှင့် ဆက်နွှယ်သည့်အခွင့်အရေးများ(Related Rights) ဟူ၍ ဖြစ်ပါသည်။ စာပေ သို့မဟုတ် အနုပညာများကို ဖန်တီးသည့် မူလလက်ရာရှင်များသည် စာပေနှင့်အနုပညာ မူပိုင်ခွင့်(Copyright) ရရှိပြီး အနုပညာလက်ရာများကို အများပြည်သူထံသို့ ရောက်ရှိစေရန် ဆောင်ရွက်သည့် လူပုဂ္ဂိုလ်များ သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းများသည် ဆက်နွှယ်သည့်အခွင့်အရေးများ (Related Rights) ကို ရရှိပါသည်။

၂။  စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့် (Copyright)

စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်သည် စာပေ၊ တေးဂီတ၊ ပန်းချီ၊ ပန်းပု၊ ရုပ်ရှင်နှင့် အရုပ်အသံ လက်ရာ၊ ပြဇာတ်လက်ရာ အစရှိသည့် စာပေ သို့မဟုတ် အနုပညာဆိုင်ရာလက်ရာများကို ဖန်တီးမှုများနှင့် သက်ဆိုင်ပါသည်။

၂-၁။   စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်၏ အခွင့်အရေးများ

စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်သည် မူလလက်ရာရှင်များကို ၎င်းတို့ဖန်တီးထားသည့် လက်ရာ များအတွက် သီးသန့်အခွင့်အရေးများကို ပေးအပ်ပါသည်။ စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်တွင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေး(Economic Right)နှင့် ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာ အခွင့်အရေး (Moral Right) ဟူ၍ အခွင့်အရေး (၂)မျိုး ရှိပါသည်။ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးသည် အခွင့်အရေးပိုင်ရှင်များအား ၎င်းတို့၏လက်ရာများကို အခြားသူများက အသုံးပြုခြင်းအတွက် ငွေကြေးဆိုင်ရာအကျိုးခံစားခွင့်ရရှိရန် ခွင့်ပြုသည်။ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာအခွင့်အရေး သည် မူလလက်ရာရှင်များနှင့် ၎င်းတို့၏လက်ရာများအကြား ပုဂ္ဂိုလ်ရေးဆိုင်ရာ ဆက်နွယ်မှု ကို ထိန်းသိမ်းထားသည်။ မူလလက်ရာရှင်က ၎င်း၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများကို ရောင်းချပြီးသည့်တိုင်အောင် ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာအခွင့်အရေးသည် ၎င်းနှင့်အတူ ကျန်ရှိနေမည်ဖြစ်သည်။

၂-၂။   စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ပိုင်ရှင်၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများ

• မူပွားခြင်း၊
• ဘာသာပြန်ဆိုခြင်း၊ မှီငြမ်းခြင်း၊ စီစဉ်ခြင်း၊ အခြားနည်းဖြင့်ပြောင်းလဲခြင်း သို့မဟုတ် ပြုပြင်မွမ်းမံခြင်း၊
• ဖြန့်ချိခြင်း၊
• ငှားရမ်းခြင်း၊
• အများပြည်သူအား ဖျော်ဖြေခြင်း၊
• ထုတ်လွှတ်ခြင်း၊
• အများပြည်သူသို့ ဆက်သွယ်ပို့လွှင့်ခြင်း၊
• မိမိဖန်တီးထားသည့် စာပေ သို့မဟုတ် အနုပညာလက်ရာများကို စုပေါင်းခြင်း။

၂-၃။  စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ပိုင်ရှင်၏ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများ

• မူလလက်ရာရှင်ဖြစ်ကြောင်း တောင်းဆိုနိုင်သည့် အခွင့်အရေး၊
• အများပြည်သူအသုံးပြုသည့် စာပေ သို့မဟုတ် အနုပညာလက်ရာ မိတ္တူများပေါ်တွင် မူလလက်ရာရှင်အဖြစ် မိမိ၏အမည်ကို ဖော်ပြနိုင်သည့် အခွင့်အရေး၊
• မိမိ၏ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် ထင်ရှားကျော်ကြားမှုကို ထိခိုက်စေရန် တစ်နည်းနည်းဖြင့် လက်ရာကို ချို့ယွင်းစေခြင်း၊ ပြုပြင်ခြင်း သို့မဟုတ် ယုတ်လျော့သေးသိမ်စေရန် ပြုလုပ် ခြင်းကို ကန့်ကွက်နိုင်သည့် အခွင့်အရေး။

၂-၄  စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့် အကာအကွယ်ရရှိသည့်သက်တမ်း

စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများအတွက် အကာအကွယ်ရရှိသည့်သက်တမ်းမှာ ယေဘုယျအားဖြင့် မူလလက်ရာရှင် သက်ရှိထင်ရှားရှိနေစဉ် ကာလအပြင် ကွယ်လွန်ပြီးသည့်နှစ်မှ နှစ် ပေါင်း ၅၀ အထိဖြစ်ပြီး ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာအခွင့်အရေးအတွက်        အကာအကွယ်ရရှိသည့် သက်တမ်းမှာမူ အကန့်အသတ်မရှိ ရရှိမည်ဖြစ်ပါသည်။

၃။  ဆက်နွှယ်သည့် အခွင့်အရေးများ (Related Rights)

ဆက်နွှယ်သည့်အခွင့်အရေးများကို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သူများ၊ ဖိုနိုဂရမ်ထုတ်လုပ်သူများနှင့် ထုတ်လွှင့်သည့်အဖွဲ့အစည်းများက ရရှိပါသည်။ ဆက်နွှယ်သည့်အခွင့်အရေးပိုင်ရှင်များသည်လည်း စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေး (Economic Right) နှင့် ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာအခွင့်အရေး (Moral Right) (၂) မျိုးကို ရရှိနိုင်ပါသည်။

၃-၁။  ဖျော်ဖြေသူ၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများ

• ဖျော်ဖြေတင်ဆက်မှုကို အရုပ်အသံ ပေါင်းစပ်ထည့်သွင်းခြင်း၊
• မူပွားခြင်း၊
• ဖြန့်ချိခြင်း၊
• ငှားရမ်းခြင်း၊
• အများပြည်သူသို့ ရရှိခံစားနိုင်စေရန် ပြုလုပ်ခြင်း။

၃-၂။   ဖျော်ဖြေသူ၏ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများ

• ဖျော်ဖြေသူဖြစ်ကြောင်း တောင်းဆိုခွင့်၊
• ဖျော်ဖြေသူသည် မိမိ၏ ဂုဏ်သိက္ခာနှင့် ထင်ရှားကျော်ကြားမှုကို ထိခိုက်စေရန် တစ်နည်း နည်းဖြင့် မိမိ၏ ဖျော်ဖြေတင်ဆက်မှုကို ချို့ယွင်းစေခြင်း၊ ပြုပြင်ခြင်း သို့မဟုတ် ပျက်စေခြင်းကို ကန့်ကွက်ပိုင်ခွင့်။

 ၃-၃။  ဖိုနိုဂရမ်ထုတ်လုပ်သူ၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများ

• မူပွားခြင်း၊
• တင်သွင်းခြင်း၊
• အများပြည်သူသို့ ဖြန့်ချိခြင်း၊
• ငှားရမ်းခြင်း၊
• အများပြည်သူသို့ ရရှိခံစားနိုင်စေရန်ပြုလုပ်ခြင်း။

၃-၄။  ထုတ်လွှင့်သည့်အဖွဲ့အစည်း၏ စီးပွားရေးဆိုင်ရာအခွင့်အရေးများ

• ထုတ်လွှင့်ချက်ကို ထပ်မံထုတ်လွှင့်ခြင်း၊
• အများပြည်သူသို့ ဆက်သွယ်ပို့လွှင့်ခြင်း၊
• အရုပ်အသံ ပေါင်းစပ်ထည့်သွင်းခြင်း၊
• မူပွားခြင်း။

၃-၅။  ဆက်နွှယ်သည့်အခွင့်အရေးများ၏ အကာအကွယ်ရရှိသည့်သက်တမ်း

ယေဘုယျအားဖြင့် အကာအကွယ်ပေးထားသည့်သက်တမ်းကာလမှာ ဖျော်ဖြေတင်ဆက်သူများအတွက် ဖျော်ဖြေတင်ဆက်မှုကို အရုပ်အသံပေါင်းစပ်ထည့်သွင်းသည့်နှစ်မှ နှစ် ၅၀ အထိ ဖြစ်သည်။ ဖိုနိုဂရမ်ထုတ်လုပ်သူများအတွက် ဖိုနိုဂရမ်ထုတ်ဝေသည့်နှစ်မှ နှစ် ၅၀ အထိ ဖြစ်ပြီး ထုတ်လွှင့်သည့်အဖွဲ့အစည်းများအတွက် စတင်ထုတ်လွှင့်သည့်နှစ်မှ နှစ် ၂၀ အထိ ဖြစ်ပါသည်။ ဖျော်ဖြေသူ၏ ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာဆိုင်ရာအခွင့်အရေးအတွက် အကာအကွယ်ရရှိသည့်သက်တမ်းမှာ အကန့်အသတ်မရှိရရှိမည် ဖြစ်ပါသည်။

၄။  စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်ကို မှတ်ပုံတင်ခြင်း

စာပေနှင့်အနုပညာမူပိုင်ခွင့်သည် စာပေ သို့မဟုတ် အနုပညာလက်ရာတစ်ခုခုကို ဖန်တီးလိုက်သည်နှင့် အကာအကွယ်ရရှိမည်ဖြစ်ပြီး မဖြစ်မနေမှတ်ပုံတင်ရန် မလိုအပ်ပါ။ သို့သော် မှတ်ပုံတင်ထားခြင်းဖြင့် အခွင့်အရေးပိုင်ရှင်အတွက် ခိုင်မာသည့် သက်သေ အထောက် အထားတစ်ခုရရှိမည် ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် မိမိဖန်တီးထားသော စာပေ သို့မဟုတ် အနုပညာလက်ရာကို မှတ်ပုံတင်ထားခြင်းဖြင့် မိမိလက်ရာနှင့်ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားမှုတစ်စုံတစ်ရာဖြစ်ပေါ်လာပါက ခိုင်မာသည့် သက်သေအထောက်အထားတစ်ခုအနေဖြင့် မိမိ၏ နစ်နာမှုများကို တောင်းဆိုနိုင်ရန် တရားမကြောင်းအရဖြစ်စေ၊ ပြစ်မှုကြောင်းအရဖြစ်စေ တရားစွဲဆိုရာတွင် အသုံးပြုနိုင်မည် ဖြစ်ပါသည်။